Alarm domowy – instalacja

Choć w Polsce nieco rzadziej niż w Stanach Zjednoczonych przypominamy sobie motto „mój dom – moja twierdza” to nie ma osoby, której nie zależałoby na zapewnieniu bezpieczeństwa swojemu mieszkaniu. Złodzieje stają się coraz bardziej przebiegli, na szczęście producenci alarmów prześcigają się w tworzeniu innowacyjnych i imponujących skutecznością systemów chroniących przed włamaniem. Nigdy nie będziemy w stanie zapewnić stuprocentowego bezpieczeństwa, jednakże inwestycja w alarm zapewnia psychiczny komfort domowników i już samą obecnością odstrasza potencjalnych włamywaczy, pozwalając spać spokojnie.

Współcześnie mamy do wyboru szeroką gamę produktów, coraz częściej wyposażonych w ciekawe nowinki techniczne i niezwykle precyzyjne, niezawodne mechanizmy. Dzięki temu możliwe jest dostosowanie sprzętu do naszych potrzeb. Jednakże kiedy już zdecydujemy się na alarm, na samym początku musi on zostać zainstalowany. Sam montaż systemu najlepiej powierzyć zewnętrznej firmie specjalizującej się w tego typu działaniach.

Dobrym pomysłem jest zajęcie się montażem okablowania na możliwie najwcześniejszym etapie remontu czy budowy – unikniemy wtedy konieczności rozkuwania ścian i ponownego kładzenia tynku na przykład na kable podtynkowe. Oczywiście instalacja nie musi opierać się na przewodach – wszystko zależy bowiem od tego, na jaki rodzaj alarmu się zdecydujemy.

Alarm przewodowy czy bezprzewodowy?

W alarmie przewodowym wszystkie części instalacji połączone są za pomocą przewodów, które są niezbędne, by przenosić napięcie i informacje między poszczególnymi częściami instalacji. Najmniej skomplikowane systemy składają się z:

• centrali,
• klawiatury sterującej,
• czujek,
• sygnalizatorów.

Zarówno do centrali, klawiatury sterującej czy choćby sygnalizatorów, potrzebny jest co najmniej jeden przewód stosowany w celu umożliwienia zasilania i komunikacji. Nawet najprostszy alarm wiąże się z koniecznością poprowadzenia kilku przewodów, zatem przy nieco bardziej skomplikowanych konstrukcjach i instalacjach liczba ta wzrasta. Okablowanie najlepiej poprowadzić w strukturze gwiaździstej (czyli według schematu łączenia każdej części systemu za pomocą osobnego kabla z centralą), najlepiej przy użyciu wielożyłowych kabli ekranowych YTDY (kable alarmowe). Preferowane są kable z sześcioma, ośmioma lub większą ilością żył.

Alarm bezprzewodowy opiera się na pracy przy użyciu fal radiowych, dzięki czemu nie wymaga doprowadzenia przewodów. Choć jest to rozwiązanie wygodne, jeśli nie zamierzamy robić remontu, to należy pamiętać o tym, że bazowa cena podzespołów instalacji bezprzewodowej jest wyższa niż przy alarmie tradycyjnym. Źródłem ich zasilania są akumulatory i baterie, które mogą działać bezawaryjnie do kilku lat (według obowiązujących norm muszą działać co najmniej przez rok).

Jak wybrać odpowiedni alarm do domu?

Instalacja alarmu przewodowego przebiega komfortowo w niewykończonych lub remontowanych budynkach. Instalacje przewodowe sprawdzą się lepiej w placówkach o dużej przestrzeni na przykład biurowcach, halach, magazynach i innych budynkach komercyjnych (duże odległości, łatwiejsza instalacja). Wariant bezprzewodowy bardziej pasuje do małych miejsc, gdzie nie ma problemu z zasięgiem emitowanych sygnałów. Choć jest to opcja droższa niż alarm z przewodami, to z drugiej strony sama instalacja jest już tańsza – w końcu nie trzeba rozkuwać ścian by poprowadzić kable. Należy jednak pamiętać o tym, że konserwacja systemu bezprzewodowego jest bardziej kosztowna ze względu na konieczność wymiany baterii co kilka lat, a praca alarmu bezprzewodowego bywa zawodniejsze, gdyż łatwiej zakłócić jej pracę. Po stronie alarmu przewodowego jest oczywiście cena podstawowa (choć należy wliczyć również nieco wyższy koszt instalacji), prostszy montaż i łatwość demontażu. Ponadto, do jego walorów należy zaliczyć dość prostą integrację nowych podzespołów.

Siła alarmu

Aby urządzenia, z których składa się alarm działały sprawnie, muszą one funkcjonować zgodnie z pewnymi zasadami. Fundamentem jest oczywiście zasilanie – jego brak lub uszkodzenie może powodować dezaktywację całej instalacji. Montując alarm nie bez przyczyny trzeba posiadać uprawnienia m.in. świadectwo kwalifikacji E do 1kV (niezbędne podczas podpinania podzespołów instalacji do sieci 230V). Jeśli podłączamy system do sieci 230V należy pamiętać o zachowaniu zasad uwzględnionych przez przepisy zawarte w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. „w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”.

W uproszczeniu w instalacji alarmowej powinno się zaimplementować 12 lub 24V prądu stałego i 24V przemiennego. Warto odseparować obwód zasilania alarmu w tablicy elektrycznej i oznaczyć przewody zastosowane w systemie zabezpieczeń. Aby upewnić się, że instalacja nie będzie stanowić problemu w razie nieprzewidzianych sytuacji, powinno się zainwestować w wyłącznik nadprądowy o charakterystyce C i różnicoprądowy.

Instalacja w zgodzie z systemem

SSWiN, czyli System Sygnalizacji Włamania i Napadu, obejmuje grupę urządzeń mających monitorować wejście do domu. Co prawda przez wiele lat w branży zabezpieczeń brakowało konkretnych zapisów prawnych obligujących mieszkańców domów jednorodzinnych do wykorzystywania konkretnych systemów, jednakże obecnie monterzy działają w zgodzie z rozporządzeniem MSWiA odnośnie do wymagań stawianych ochronie mienia firm i innych organizacji ( z 7 września 2010 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne (Dz.U. nr 166, poz. 1128));.

Pozwala to utrzymać pewne standardy, co ze względu na brak ustalonych norm było utrudnione w przeszłości. Specyfikacja techniczna „PKN-CLC/ TS 50131-7:2011 Systemy alarmowe. Systemy sygnalizacji włamania i napadu. Część 7: Wytyczne stosowania” wraz z załącznikiem 1 i 2 dzięki staraniom PISA (Polska Izba Systemów Alarmowych) są spójne i zgodne ze sobą oraz zapisami europejskimi i polskimi o systemach alarmowych:

• PN-EN 50131 (systemy sygnalizacji włamania i napadu),
• PN-EN 50132 (systemy dozorowe CCTV stosowane w zabezpieczeniach),
• PN-EN 50133 (systemy kontroli dostępu stosowane w zabezpieczeniach),
• PN-EN 50136 (systemy i urządzenia transmisji alarmu).

Klasyfikacja alarmów

Starych klas A,B, C i S nie można traktować wymiennie ze stopniami z PN-EN – nowe instrukcje są o wiele bardziej złożone i skomplikowane. Oczywiście z grubsza założenia są podobne: klasa systemu definiuje poziom ochrony jaką zapewnia. Kluczową rolę odgrywają parametry takie, jak czas przesyłu danych czy wydajność.

Klasa A – stosowane w domu alarmy wykorzystywane w okolicach, gdzie ryzyko włamania jest bardzo niskie. Niestety nie posiadają one ochrony przed działaniami sabotażowymi.

Klasa B – popularne alarmy posiadające dodatkowe zabezpieczenia przed sabotażem, ponadto są niewrażliwe na zakłócenia elektromagnetyczne.

Klasa C – w teorii nie da się ich obejść, gdyż nie tylko posiadają cechy swoich poprzedników, ale również wyróżniają się zdolnością do weryfikacji swojej własnej sprawności i w przypadku próby nieuprawnionej dezaktywacji włączają odpowiednie mechanizmy.

Klasa S – instalacje najwyższej jakości, pracujące optymalnie w różnorodnych warunkach. Cechuje je posiadanie wszystkich funkcjonalności klas C,B i A (na najwyższym możliwym poziomie), kieruje nimi zewnętrzna centrala. Oczywiście wysoki poziom ochrony wiąże się z równie wysokimi kosztami.

Norma PN-EN 50131-1 porządkuje sprzęt na podstawie oceny trudności sforsowania instalacji przez włamywaczy. Tutaj również wyodrębniono cztery poziomy jakości zabezpieczeń:

Klasa 1 – stosowany w miejscach, gdzie występuje niskie prawdopodobieństwo włamania. Stanowi ochronę przed włamywaczem – amatorem, który nie posiada ani wiedzy ani sprzętu potrzebnego do rozmontowania zabezpieczeń.

Klasa 2 – wykorzystywany w miejscach, gdzie jest już nieco wyższe ryzyko potencjalnego napadu. W tym przypadku instalacja pozwoli odeprzeć atak mało zaawansowanego złodzieja, który posiada podstawową wiedzę i materiały potrzebne do sforsowania systemu.

Klasa 3 – alarm wykorzystuje się w miejscach, gdzie mamy do czynienia z umiarkowanym lub dość sporym ryzykiem włamania. Ma stanowić barierę przed włamywaczami posiadającymi spore umiejętności i bardziej wyrafinowane narzędzia ułatwiające wtargnięcie do domu.

Klasa 4 – stosowana w miejscach, gdzie poziom ochrony musi być absolutnie najwyższy. Jego zadaniem jest odpierać profesjonalnych włamywaczy będących w stanie przygotować dokładny i precyzyjny plan włamania. Spore koszta sprawiają, że instalacje tego typu rzadko spotkać można w zwykłych domach, częściej natomiast w miejscach, gdzie przechowywane sa naprawdę cenne materiały.

Za zapisem wytycznych stosowania PKN-CLC/TS 50131-7:2011 uznaje się, że dla mieszkań adekwatny jest system zapewniający tzw. trzeci stopień zabezpieczenia, czyli zdolny do wykrywania:
-otwierania lub penetracji okien, drzwi i innych zamknięć na obszarze objętym ochroną,
-przemieszczania po strzeżonym terenie,
-ataku na szczególnie istotne miejsca.

Budowa alarmu

Standardowy system posiada kilkadziesiąt elementów, w tym: centralę, detektory, czujki, manipulatory i sygnalizatory. Wszystkie te fragmenty instalacji muszą oczywiście zostać ze sobą połączone – w przypadku instalacji przewodowej oczywiście za sprawą kabli, natomiast alarm bezprzewodowy opiera się na łączności radiowej (niestety w tym przypadku problemem przy stosowaniu sprzętu średniej jakości będą zakłócenia sygnału).

Poza wspomnianymi wyżej urządzeniami (czujka, centrala itd.) przy budowie systemu niezwykle przydatne jest zastosowanie ochrony obwodowej, umiejscowionej przeważnie przy oknie i drzwiach. Robi się to przy pomocy magnetycznych czujek reagujących przerwaniem obwodu elektrycznego podczas otwarcia. Do detekcji wewnątrz pomieszczeń najczęściej montuje się PIR, czyli czujki podczerwieni pracujące pasywnie. Bardzo dobrym wyborem jest skorzystanie z systemu wzbogaconego w czujki wibracyjne, uzupełniające kontraktony (czujki magnetyczne).

Z tego powodu dużą popularnością cieszą się czujki zintegrowane, wyposażone zarówno w mechanizm magnetyczny i wibracyjny, bądź czujkę stłuczeniową i ruchu. Korzystanie z systemu opartego na takich czujkach daje już bardzo wysoki poziom ochrony, choć można go wzmocnić jeszcze bardziej za pomocą czujek zajmujących się ochroną szczególnie zagrożonych lokacji lub przedmiotów. Oczywiście poza wnętrzem domu można też zając się protekcją jego najbliższej okolicy i zainwestować w nadajniki wysyłające strumienie podczerwonego promieniowania w kierunku odpowiednich odbiorników. Jak się łatwo domyślić, zakłócenie przesyłu takiej wiązki skutkuje uruchomieniem alarmu.

Przy instalacji alarmu należy pamiętać o kilku istotnych zasadach:

-odstęp między przewodami powinien wynosić co najmniej 40 centymetrów,
-stosowanie czujek pracujących na tej samej częstotliwości w jednym pomieszczeniu jest niewskazane,
-konieczne jest zapewnienie rezerwowego źródła zasilania, które zapewni bezpieczeństwo w razie awarii,
-linia telefoniczna musi być podłączona z analogowym łączem – w żadnym wypadku nie należy korzystać z sieci cyfrowych.

Podczas montażu systemu alarmowego należy oczywiście odpowiednio rozlokować jego elementy. Należy zadbać o zamaskowanie okablowania i centralki, powinno się też podzielić chroniony obszar na strefy różnego stopnia zagrożenia. Innym koniecznym działaniem jest określenie miejsc otoczonych słabszą ochroną oraz zdefiniowanie zagrożeń danego terenu. Bardzo ważną sprawą jest właściwe rozlokowanie czujek.

Im lepiej je rozplanujemy, tym mniejszą ilość trzeba będzie zamontować by zapewnić budynkowi odpowiednią ochronę. Przede wszystkim należy skupić się na zabezpieczeniu miejsc, w których prawdopodobieństwo przemieszczania się przez złodzieja jest największe (tzw. wykrywanie pułapkowe). Później można zająć się ustaleniem kooperacji między elektroniką a mechanicznymi środkami ochrony.

Po przygotowaniu instalacji nie można też zapomnieć o przetestowaniu systemu i dokonaniu niezbędnych korekt. Powinno się również określić procedury zachowania w określonych sytuacjach i przeszkolić osoby korzystające na co dzień z mechanizmu alarmowego i nadzorować konserwację systemu. Pozwoli to zapewnić odpowiednią eksploatację systemu i zagwarantuje, że będzie on wykorzystywany zgodnie ze stawianymi przed instalacją celami.

Pozornie wydawać by się mogło, że moda na inteligentne budownictwo to trend naszych czasów, podczas gdy pierwsze domu inteligentne powstały już w latach 70 ubiegłego wieku na terenie Niemiec. Ówczesne projekty dotyczyły przede wszystkim budownictwa pasywnego, które opierało się głównie na wprowadzeniu energooszczędnych technologii. Dokonania niemieckich architektów high-tech pozwoliły na stworzenie solidnych fundamentów, które z biegiem lat ewoluowały wchodząc na poziom tak zaawansowanej technologii, że współcześnie możemy mówić o żyjącym domu.